تاند (سې شنبه،د لیندۍ/ قوس ۱۳ مه) یوه نوې څېړنه ښيي چې د اوکراین د جګړې، په غزې تړانګې کې د شخړو او په ختیځه آسیا کې د زیاتېدونکو تاوتریخوالو تر اغېز لاندې، د لویدیځ، آسیايي د سترو شرکتونو او همداراز په روسیې او منځني ختیځ کې د تولیدونکو د وسلو تولید او پلور ډېر زیات شوی دی.
د سټاکهلم د سولې نړیوال څېړنیز انسټیټیوټ (SIPRI) د راپور له مخې، چې د دوشنبې په ورځ د لیندۍ په ۱۲مه خپور شو، تېر کال د نړۍ د وسلو د ۱۰۰ سترو وسلو تولیدونکو شرکتونو د وسلو او پوځي خدماتو پلور ۴.۲ سلنه زیات شوی او ټولټال ۶۳۲ میلیاردو ډالرو ته رسېدلی دی.
راپور زیاتوي چې په ۲۰۲۲ کال کې د دغو شرکتونو عاید لږ راکم شوی و، ځکه هغوی د زیاتېدونکي تقاضا د پوره کولو توان نه درلود، خو تېر کال د ډېرو شرکتونو تولید او پلور ډېر شوی دی.
د وسلو د پلور د زیاتوالي یوه روښانه نښه دا ده چې د دغه انستیتیوټ د څېړنې له مخې، تېر کال د نړۍ د وسلو د سلو سترو تولیدونکو ټول پلور لومړی ځل له یو تریلیون ډالرو واوښت.
لورنزو اسکارازاتو، چې په ستاکهلم انسټیټیوټ کې د نظامي لګښتونو او وسلو د پلور متخصص دی، فرانس پرېس ته ویلي: “په ۲۰۲۳ کال کې د وسلو تولیدونکو عاید ډېر زیات شوی او ډېر احتمال شته چې په ۲۰۲۴ کال کې به هم دوام وکړي.”
هغه زیاته کړه: “د ۱۰۰ سترو شرکتونو د وسلو پلور په بازار کې د تقاضا بشپړ انځور نه وړاندې کوي. ډېری شرکتونو خپلې تولیدي اسانتیاوې او کاري ځواک پراخ کړی چې دا د راتلونکو کلونو د پلور زیاتوالي ته د دوی هیله ښيي.”
نان تیان، چې په دغه انسټیټیوټ کې د نظامي لګښتونو او وسلو د پلور څانګې مشر دی، فرانس پریس ته ویلي: “ډېری کوچني شرکتونه د وسلو د سیستمونو یوه برخه یا ځانګړي وسایل تولیدوي چې یوازې د پرزو د لېږد او جوړېدو په یوه دوره پورې اړه لري، نو هغوی کولای شي د بازار تقاضا ته ډېر ژر ځواب ووايي.”
د څېړنې له مخې، د نړۍ د وسلو د پلور نیمایي عاید د امریکایي شرکتونو په برخه شوی دی.
په دې لړ کې، د نړۍ په ۱۰۰ سترو وسلو تولیدونکو کې ۴۱ امریکایي شرکتونه شامل دي چې د دوی عاید په تېرو کال کې په منځنۍ توګه ۲.۵ سلنه زیات شوی دی.
خو د لاکهید مارټین او RTX (د نړۍ تر ټولو لوی وسلو جوړونکي شرکتونه) عاید تېر کال په ترتیب سره ۱.۶ او ۱.۳ سلنه کم شوی. د متخصصانو په وینا، د دې لامل دا دی چې لوی شرکتونه پېچلي سیستمونه لري چې په لنډ وخت کې خپل تولید نه شي زیاتولی.
د اروپایي شرکتونو د عاید او پلور د زیاتوالي کچه، چې د نړۍ ۲۷ لوی تولیدونکي شرکتونه جوړوي، په منځنۍ توګه یوازې ۰.۲ سلنه وه. خو راپور زیاتوي چې د جګړې اړوند د ډېرو وسلو، په ځانګړي ډول مهماتو، توپخانې، د هوا ضد سیستمونو او ځمکني وسلو لپاره د تقاضا زیاتوالي د دغو شرکتونو عاید په ۲۰۲۳ کال کې ډېر زیات کړی دی.