فريده حفیظ

د بريکس (BRICS) هېوادونو همکاري په ۲۰۰۶ کال کې په رسمي ډول پیل شوه، چې موخه یې د نړیوال اقتصادي او سیاسي نظم د اصلاح لپاره د یوې نوې همغږۍ رامنځته کول و. دا ګروپ، چې په پیل کې “BRIC” په نوم یادېده، د برازیل، روسیې، هند، او چین د بهرنیو چارو وزیرانو د یوې ناستې په ترڅ کې بنسټ کېښود. د دې هڅې هدف په اقتصادي او سیاسي برخو کې د نړیوال نظم لپاره ګډې کړنلارې جوړول او د نړیوالو پراختیایي ستونزو د حل لپاره هڅه کول وو.

په ۲۰۱۰ کال کې سویلې افریقا دې ګروپ ته ورګډ شو، چې له دې وروسته یې نوم د بريکس BRICS په نوم بدل شو. د دې هېواد ګډون د دې لپاره و چې د افریقا لويه‌ وچي هېوادونه هم د نړیوال اقتصادي او سیاسي همغږۍ برخه وګرځي او د پرمختیايي هېوادونو د ټولنیز او اقتصادي پرمختګ لپاره ونډه واخلي.

د بريکس مفکوره په ۲۰۰۱ کال کې د جیم او نیل په یوه اقتصادي راپور کې وړاندې شوه، چې په کې د برازیل، روسیې، هند، او چین د هېوادونو د ګډ کار وړاندیز شوی و. د دې وړاندیز موخه دا وه چې د دغو هېوادونو د اقتصادي ځواک او نړیوالې سوداګرۍ په اهمیت کې د هغوی ونډه په نظر کې ونیول شي. په همدې ترتیب، بريکس هڅه وکړه چې د لویدیځ پر وړاندې یو بدیل اقتصادي او سیاسي چوکاټ وړاندې کړي.
د بريکس هېوادونو موخې او ستراتیژۍ په عمومي ډول د نړۍ په اقتصاد او سياست کې څرخيږي، او موخه یې د اقتصادي پرمختګ او نړیوال سیاست رغول دي.

د بريکس هېوادونو د اقتصادي پرمختګ لپاره یو شمېر مشخصې کړنلارې غوره کړې دي:
د نړیوالو مالي بنسټونو له لارې مالي ملاتړ: د بريکس هېوادونو د پراختیا لپاره “د بريکس بانک” رامنځته شو، چې د نړیوالو پراختیایي پروژو د تمویل لپاره ځانګړی شوی دی. دا بانک د افغانستان لپاره د پراختیایي پروژو لپاره پانګونه برابروي، لکه د زیربناوو جوړول او د طبیعي سرچینو د استخراج له لارې اقتصادي پرمختګ.

د سوداګرۍ او پانګونې پراختیا: د دې هېوادونو ترمنځ د سوداګرۍ د پراختیا لپاره ګډه هڅه روانه ده. چین، هند، او برازیل د نړۍ په لویو اقتصادونو کې شامل دي، چې د بريکس د سوداګرۍ په پراختیا کې کلیدي رول لري. افغانستان د دې هیوادونو سره د پانګونې په برخه کې زیاتې فرصتونه لري، خصوصاً په معادن او زیربناوو کې.

د نړیوال سیاست په بیارغونه کې د بريکس رول:

بريکس د نړیوال سیاست په بیارغونه کې د مهم رول لوبولو هڅه کوي. د ملګرو ملتونو، نړیوال بانک، او نورو نړیوالو بنسټونو په چوکاټ کې د پرمختیايي هېوادونو د حقوقو او ګټو دفاع د دې ډلې له لومړیتوبونو څخه ده. افغانستان کولی شي د بريکس په چوکاټ کې د نړیوالو بنسټونو د پریکړو په اړه خپل موقف لوړ کړي.

د بريکس هېوادونه هڅه کوي چې د نړیوالو مسلو لکه اقلیمي بدلون، امنیت، او بشري حقونو په اړه ګډ دریځ ولري او د پرمختیايي هېوادونو ستونزو ته ځانګړې پاملرنه وکړي. افغانستان چې په منځني ختیځ کې د کړکیچ سره مخ دی، د بريکس په چوکاټ کې د امنیتي همکارۍ له لارې کولی شي د خپل امنیت لپاره غوره فرصتونه ولري.

بريکس او افغانستان:

په تېرو شلو کلونو کې د بريکس هېوادونو او افغانستان ترمنځ اړیکې په بیلابیلو برخو کې ترسره شوې دي، چې له اقتصادي، امنیتي او پراختیایي ګټو سره تړاو لري:

هند: هند د افغانستان یو نږدې ملګری هېواد و، چې د سلما بند، ملي شورا ودانۍ، او نورو زیربنایي پروژو په جوړولو کې یې فعاله برخه اخیستې ده. هند په افغانستان کې د زیربنایي پروژو د تمویل او پرمختیا لپاره د بریکس همکارۍ ښې مثالونه وړاندې کوي.

چین: چین د افغانستان د طبیعي سرچینو په ځانګړې توګه د مس عینک کان او د لیتیم کانونو د استخراج لپاره سترې پانګونې کړي دي. د بريکس د چین، چې یو له مهمو غړو څخه دی، له لارې افغانستان ته د لا زیاتو اقتصادي فرصتونو پرانیزل کیږي.

روسیه: روسیې د افغانستان په امنیتي وضعیت کې د منځنۍ آسیا د ثبات د خوندي کولو لپاره هڅې کړې دي. روسیه د بريکس په امنیتي اړیکو کې د افغانستان د سولې او ثبات لپاره مهم رول لوبوي.

برازیل او سویلې افریقا: که څه هم دې هېوادونو په افغانستان کې مستقیمې مرستې نه دي کړي، خو د ملګرو ملتونو له لارې یې د بشري مرستو په برخو کې برخه اخیستې ده.

د طالبانو واک ته د رسېدو وروسته د بريکس هېوادونو اړیکې محدودې شوې دي. که څه هم چین، روسیه، او هند د افغانستان له حکومت سره په اقتصادي او امنیتي برخو کې د همکارۍ غوښتونکي دي، خو د طالبانو د رسمیت پېژندنې نشتون د دې اړیکو د پراختیا مخه نیولې ده. دا اړینه ده چې د بريکس هېوادونه د افغانستان د اقتصادي بیا رغونې لپاره د خپلو اړیکو پراختیا ته ځانګړې توجه وکړي.

زما په اند، افغانستان کولی شي د بریکس د امکاناتو څخه د یو ځواکمن اقتصادي شریک په توګه ګټه پورته کړي. د بریکس هېوادونه، په ځانګړي توګه چین، هند، او روسیه، د افغانستان د طبیعي سرچینو د استخراج، زیربناوو د جوړولو، او سیمه‌ییزو سوداګریزو لارو په پراختیا کې مهم رول لوبوي. د بریکس بانک له لارې تمویلېدونکې پروژې به افغانستان ته د اقتصادي ثبات او نړیوالو بازارونو ته د لاسرسي زمینه برابره کړي. سربېره پر دې، د بریکس هېوادونو امنیتي هڅې او د ترهګرۍ پر وړاندې همکاري د افغانستان لپاره د اوږدمهاله سولې او امنیت په ټینګښت کې ګټورې دي.

افغانستان چې له ترهګرۍ او امنیتي چیلنجونو سره مخ دی، کولی شي د بریکس د امنیتي همکارۍ له لارې په سیمه کې د ثبات راوستلو لپاره هڅې وکړي. د بریکس له لارې د ترهګرۍ ضد هڅې د افغانستان لپاره د یو امن او باثباته راتلونکي د جوړولو لپاره اهمیت لري.

د بریکس هېوادونه د نړیوال نظم په بیارغونه کې یو مهم رول لوبوي، خو د همکارۍ د دوام لپاره د کورنیو اختلافاتو د حل، ګډو موخو د ټاکلو، او د نړیوالو سیاسي فشارونو په وړاندې د ګډ دریځ ساتلو اړتیا ده. د افغانستان په څېر هېوادونو سره د دوی اړیکې هم د دې په ښودنه کوي چې نړیوال سیاست او اقتصادي پرمختګ څومره په سیمه‌ییزو امنیتي او سیاسي حالاتو پورې تړلي دي. افغانستان باید د بریکس سره خپلې اړیکې په داسې ډول وساتي چې د دې هېواد اقتصادي راتلونکې ته ګټه ورسوي او په سیمه کې د یو کلک شریک په توګه وځلېږي.