خبریال: داودجبارخیل
د پېښور په بورد بازار کې له خوراکي توکو او جامو څخه نیولې تر جامو او د ژوند تر نورو اړتیا وړ شیانو پورې په پراخه کچه داسې توکي پلورل کیږي چې یو وخت یوازې د افغانستان په پلازمینه کابل کې موندل کېدل. له همدې امله ورته ‘کوچنی کابل’ هم ویل کیږي. په دې کې ډېری هغه هټیوال کار کوي، چې له تېرو څلورو لسیزو راهیسې په خپل هېواد کې د جګړې له امله یې خپل کورونه پرېښي او پاکستان ته راغلي او بیا دلته مېشت شوي دي.
اوه کلن افغان کډوال سبحان الله په بازار کې د درسي کتابونو په یوه پلورنځي کې کار کوي. څه موده وړاندې يې په يوه نږدې ښوونځي کې زده کړې وکړې او خپل درسي کتابونه يې له هماغه دوکان څخه اخيستي. خو اوس د خپلې کورنۍ د ناوړه مالي وضعيت له امله اړ دی چې زده کړې پرېږدي او کار وکړي چې د ورځې اجوره يې له پنځوسو څخه تر سلو روپو پورې ده.
پلار يې حبيب الله د پېښور په کارخانو بازار کې د موبايل ټليفون پرزې پلوري. په تېرو دوو کلونو کې د کرونا وبا له امله د هغه کاروبار دومره بد اغېزمن شوی چې له امله یې د سبحان الله په ګډون خپل درې ماشومان له ښوونځي څخه ایستلي دي.
د امنې په نوم د یوې افغانې نجلۍ مور او پلار هم د کرونا له امله د رامنځته شوي مالي ستونزو په خاطر خپلې زده کړې پرې کړې دي. د ښوونځي له پرېښودو وړاندې، هغه د بورډ بازار په سیمه کې په اووم ټولګي کې وه. خو د هغې مشر ورور سید اغا لالا هم په زده کړو بوخت دی. هغه په نهم ټولګي کې دی او وايي چې د کورونا تر خپریدو دمخه یې 25 ټولګیوال درلودل، “خو اوس یوازې پنځه پاتې دي.”
د بورد بازار په سيمه کې د لسم ټولګي زده کوونکى سديس هم وايي، د کورونا له امله يې ډېرى ټولګيوال له ښوونځي وتلي دي. د هغه کورنۍ د افغانستان له ننګرهار ولایت څخه پاکستان ته مهاجره شوې او پلار یې هم وچه میوه په څرخي پله پلوري. خو د حبيب الله برعکس لا هم د خپل زوی د زده کړو لګښت ورکوي.
پر افغان ښوونځیو د مالي فشار زیاتول
د کډوالو په چارو کې د ملګرو ملتونو د لویې کمېشنرۍ (UNHCR) د معلوماتو له مخې، په پاکستان کې د راجستر شویو افغان کډوالو شمېر ۱.۴ میلیونه دی، په داسې حال کې چې شاوخوا یو میلیون نا راجستر شوي افغانان هم دلته مېشت دي. د تېر کال د اګست په ۱۵ په افغانستان کې د طالبانو د حکومت له واک ته رسېدو تر اوسه د ډېرو کډوالو په ګډون څه باندې ۳۰۰ زره افغانانو ته د پاکستان ویزې ورکړل شوې دي.
د دغو افغانانو اکثریت په خیبر پښتونخوا کې اوسي، چې اکثریت یې د فقر تر کرښې لاندې ژوند کوي. دوی کوچني کاروبارونه پرمخ وړي او له سخت کار سره سره په سختۍ ژوند کولی شي. که په کوم علت د دوی کار یوازې د څو ورځو لپاره اغیزمن شي، نو دا به ممکنه نه وي چې پر خپلو ماشومانو تعلیم وکړي.
د دغو ماشومانو د زده کړې لپاره، د پاکستان حکومت د کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو د لویې کمېشنرۍ (UNHCR) په همکارۍ د ټول هېواد په کچه په کډوال مېشتو سیمو کې ۱۵۳ ښوونځي جوړ کړي، چې ډیر یې په خیبر پښتونخوا کې دي. زده کوونکي ابتدايي زده کړې کوي په داسې حال کې چې په ثانوي کچه د زده کوونکو شمیر 3,000 دی. دا ښوونځي د هر لومړني ښوونځي له زده کوونکي څخه هره میاشت لږترلږه 50 روپۍ فیس اخلي. دا ښوونځي په لومړي سر کې د شپږو میاشتو لپاره هغه مهال تړل شوي وو کله چې دوه کاله وړاندې په پاکستان کې د کورونا ویروس ناروغي خپره شوه. کله چې بیرته خلاص شول د دوی ادارې له زده کوونکو څخه د هغو میاشتو د فیس غوښتنه هم وکړه چې ښوونځي بند وو. خو د وبا له امله د دغو زده کوونکو د ډېرو والدینو یا خو کاروبار بیخي درېدلی او یا یې عاید د پخوا په پرتله ډېر کم شوی دي. له دې امله، د دوی لپاره دا ممکنه نه وه چې بې معاشه فیس ورکړي. د پایلې په توګه، دوی ښوونځي ته د خپلو ماشومانو لیږل بند کړل
په پېښور کې د افغان ښوونځيو د مديرانو د ټولنې مشر امان الله نصرت هم دغو لاملونو ته په اشارې وايي، چې ډېری افغان ښوونځي د همدې مالي ستونزو له امله تړل شوي دي. د پېښور د کبانو په سيمه کې د يوه ښوونځي سرښوونکی محمد ضمير خان په خيبر پښتونخوا کې د مېشتو افغان ماشومانو د تعليمي وضعيت په اړه تبصره وکړه او ويې ويل، اوس يوازينۍ حل لاره د ملګرو ملتونو لویه کمېشنري ده. کډوال باید د افغان ماشومانو د زده کړې لګښت ورکړي. هغه فکر کوي، چې له يوې خوا به د کرونا ځپلو والدينو مالي بوج راکم شي او له بلې خوا به د ښوونځيو مالي ستونزې راکمې شي.