دوستانو سلامونه او درناوی!
کومه ټولنه چې تر پایه په اداري فساد، غصب، چور، رشوت، ظلم، زور، جبر، تعصب، لوږه، خپلسرۍ، بې مسوولیتۍ، اخلاقي- فرهنګي کمزورۍ او لنډه غړۍ کې ډوبه شي، چاره يې یوازې او یوازې بدلون او انقلاب دی. په دې شرط چې د بدلون او انقلاب تر بریا وروسته ټولنه له هغه څه څخه وژغورل شي، چې په خاطر يې دغه بدلون او انقلاب را منځ ته شوی دی.
له بدلون او انقلاب وروسته سمه ده، چې ټولې ټولنې ته، له وېرې پرته د ژوند د شرایطو چمتو کول اړین دي، خو لویه موخه باید د هغو ناخوالو له منځه وړل وي چې له امله يې بدلون او انقلاب ته زمینه برابره شوې وي.
د ناخوالو د له منځه وړلو یوه ډېره اړینه لاره د انتقالي عدالت تطبيقول دي.
که چېرې انتقالي عدالت په بشپړه حوصله، په پوره دقت، بې له قومي، ژبني او سمتي تعصب د یوه کمیسیون له خوا چې هېواد، خپلو خلکو، د ملت ملي ګټو او د لوی خدای«ج» سپېڅلو احکامو ته ژمن وي تر سره شي، بې له شکه هغه ناخوالو ته چې په تېر کې موجودې وي، نه یوازې د پای ټکی ږدي، بلکې په راتلونکي کې يې هم څوک د رواجولو او تر سره کولو جرئت نه شي کولای.
په انتقالي عدالت کې ډېره اړینه دا ده، چې لومړی هغه اشخاص چې کلونه، کلونه يې د خپلو شومو موخو، شخصي ګټو او یا د هېواد د دښمنانو په اشاره يې خپل خلک ځپلي او هېواد يې د نېستۍ پر لوري سوق کړی دی، په ګوته شي.
دا که زه هم وم، دا که ته هم وې، دا که ملا، امي، بزګر، تجار، بې ږیری، ږیرور، نکټايي لرونکی او بې نیکټايي هم وي، دا که په جومات کې وي او یا په کرونده کې وي.
لنډه دا چې دا که نارینه وي او که ښځه، په سمه توګه د انتقالي عدالت سپېڅلې محکمې یا ټاکل شوي کمیسیون ته ور مخ شي، چې په دې توګه هر څوک په دې دنیا د جنت او دوزخ له خوندونو اوعذابونو خبر شي، چې بیا په هیڅ صورت او هېڅوک د دې جرئت ونه کړي چې د هیواد ملي ګټو ته زیان ورسوي او یا خپله ټولنه وځوروي.
یوه هیله دا ده، چې د انتقالي عدالت لپاره هلې ځلې وکړئ، بېځایه تورونه پر هېچا مه لګوئ.
وايي:
یوه کس په کور کې د شرابو له جوړولو هېڅ لاس نه اخیست. هره ورځ به يې دوه یا درې بوشکې شراب جوړول او بیا به يې بازار ته وړل. یو کس هره ورځ ترې دا شراب رانیول. بله ورځ پولیسو شراب اخیستونکی ونیوه او محکمې ته يې کش کړ.
په محکمه کې قاضي د شرابو اخیستونکي څخه پوښتنه وکړه چې ولې شراب څښې؟
کس ورته وویل:
په ټول ژوند کې مې شراب نه دي څښلي.
قاضي د ده خبره ونه منله امر يې وکړ چې کور يې تلاشي او وګورئ چې دا په نور کوم فسق او فساد بوخت دی.
کله چې پلټونکي کور ته ورغلل، ګوري چې مېرمن يې د قرآن کریم تلاوت کوي او د کور د خاوند د خدای سپېڅلی کتاب او لمونځ ځای يې هم د میرمنې تر څنګ وجود لري.
کله چې يې له ښځې د مېړه په هکله پوښتنه وکړه. مېرمنې يې وویل، چې میړه يې ډېر دینداره او ښه سړی دی.
شراب د دې لپاره هره ورځ اخلي او بیا يې چپه کوي چې په دې توګه څو تنه د شرابو له څښلو را وګرځوي.
څه ښه وايي:
په ظاهري لباس د هیڅ چا مه غولېږه
منځ ته يې ګوره چې چغزي دی که مټاک