د پښتنو تاریخ د یرغلونو او خپلواکۍ د ساتنې اوږدې مبارزې سره تړلی دی.
له لرغونې زمانې څخه پښتانه په خپل غیرت او میړانه مشهور وو، خو په دې اوږد سفر کې د هغوی پر خاوره مختلفو بهرنیو ځواکونو یرغلونه کړي او د کرښې په دواړو غاړو کې د میشتو پښتنو د استعمار هڅې شوي دي.
د پاکستان د جوړېدو راهیسې، د پنجابي اکثریت واکمنې ادارې تل هڅه کړې چې د پښتنو سیمه او خلک په خپله ګټه وکاروي. د پنجاب واکمنې ډلې تل هڅه کړې چې د پښتنو پر سیاسي، کلتوري، او اقتصادي حقونو برید وکړي او د هغوی ملي هویت کمزوری کړي.
پنجابي استعمار د پښتنو د ځپلو لپاره څو مهمې تګلارې غوره کړې دي، چې په لاندې ډول دي:
اقتصادي بې عدالتي:
پښتونخوا او د قبایلي سیمو طبیعي زیرمې، لکه ګاز، معدنيات، او ځمکې، په ظالمانه ډول کارول کیږي، خو پښتانه له دې ګټو برخمن نه دي.
د اقتصادي پرمختګ ډېره برخه پنجاب ته اړول شوې ده، او پښتونخوا په قصدي ډول شاته پاتې شوې ده.
دا د دې لپاره دي چې پښتانه تل اقتصادي فشار لاندې وساتل شي او له خپل حق څخه محروم پاتې شي.
سیاسي انحصار:
په پاکستان کې د پنجابي اشرافو ډله تل د سیاسي واک په لاس کې ساتلو لپاره هڅه کوي چې پښتانه او نورې کوچنۍ ډلې له سیاسي واک څخه لیرې وساتي.
پښتانه په پالیسیو، پوځ، او حکومت کې د کافي نمایندګۍ له کمښت سره مخ دي، چې دا د دوی د ملي او سیاسي حقونو ستره نقضیه ده.
فرهنګي استعمار:
د پښتنو ژبه، کلتور، او دودونه قصدي ډول کمزوري کیږي. پنجابي استعمار د پښتنو د ملي هویت په له منځه وړلو کې په خپلو رسنیو، تعلیمي نظام، او حکومتي پالیسیو کې هڅې کوي، چې د پښتو ژبې او کلتور اهمیت کم کړي او د پښتنو نسلونه له خپلې اصلي پېژندنې څخه بېل کړي.
د خلاصون لپاره مبارزه
د پنجابي استعمار په وړاندې د پښتنو مبارزه اوږده او پرله پسې پاتې شوې ده.
پښتانه په خپل تاریخي میړانه او خپلواکۍ سره د دې ظلمونو او بې عدالتۍ پر وړاندې درېدلي دي.
نن د اکتوبر ۱۱ مه په خیبر کې ،د منظور پښتین په مشرۍ د پښتنو قومي عدالت جرګې پیل د پنجابي استعمار څخه د پښتنو د خلاصون امیدونه پیدا کړي، کټ مټ لکه د ګورګین په مقابل کې د مېرویس نېکه پاڅون.
پښتانه د جرګې د پایلو په اړه نوري تمې هم لري، چې منظور پښتین له جرګې مخکې په خپلو خبرو کې ورته اشاره کړې ده.
د بې ګناه کسانو خوشې کول:
پښتانه تل د ترهګرۍ په نوم په جبري توګه تښتول شوي او یا وژني شوي دي.
جرګه به د هغوی د آزادۍ او عدالت لپاره غږ پورته کړي.
له پوځ څخه د پښتنو سیمو خالي کول:
د پوځ موجودیت په پښتونخوا او قبایلي سیمو کې د یوې نظامي محاصرې په څېر دی، چې خلک یې له خپلو بنسټیزو حقونو څخه محروم کړي دي. پښتانه د دې ځواکونو د ویستلو غوښتنه کوي ترڅو دوی په سوله او آزادۍ کې ژوند وکړي.
اقتصادي حقونه او پرمختګ:
پښتانه د خپلو طبیعي زیرمو او اقتصادي حقونو غوښتنه کوي، او غواړي چې دوی له خپل اقتصادي محرومیت څخه خلاص شي.
د پنجابي استعمار څخه د پښتنو د خلاصون مبارزه نه یوازې د یوې جغرافیایي ازادۍ غوښتنه ده، بلکې دا د پښتنو د ملي هویت، اقتصادي پرمختګ، او سیاسي برلاسي لپاره مبارزه ده.