استاد غضنفر وایي: فلسفه په لوستلو ارزي او دا به بې انصافي وي چې موږ ژوند کوو خو غور ورباندې نه کوو. د استاد په دې وینا کې زه یوې کلمې ته ډېر ځیر شوم، هغه هم د غور خبره ده چې هغه کړې.

غور چې له لغوي نظره د سپړلو په معنا دی، او په اصطلاح کې زما له انده؛ د حقیقت موندلو په موخه د ژوند د ټولو اړخونو شننه ده. ځینې کسان دغور کلمه یوازې په ادبي پنځونو پورې تړي، خو دا یوه لویه تېروتنه ده.

مینه یوه داسې فلسفه ده چې شتون یې په اوسنۍ ټولنه کې ډېر احساس کېږي، له نوم سره یې هرڅوک اشنا دي. ورشئ ګونګي ماشوم ته ووایئ چې ته له چاسره مینه لرې؟ په چټکۍ سره خپله ګوته د مور خواته نیسي. که له پنځلس کلن یا شل کلن ژبغړاند څخه وپوښتل شي چې ته مینه پېژنې؟ پوښتل شوی ښايي یوازې موسک شي، هو به ووايي یا به درته په ځواب کې د خپل کړي محبت په داستان پیل وکړي. دلته نو بیا  ستاسو د خپلې پوښتنې ځواب ونه موند. ولې، ځکه چې دوی مینه کوي، خو مینه نه پېژني، غور یې نه دی کړی، بې خیاله په خیالي دنیا کې منډې وهي؛ (( ته مې ځکه خوښه یې چې د باز غوندې سترګې لرې، زه نور ستا په سپین ګلابي مخ د شبنم د اوښکو، رڼه څاڅکي نه شم لیدلای، خلک له ژړا کرکه کوي، خو زه بیا په سپینه نرۍ غاړه کې، د پوښل شوې حنجرې د هرډول آواز په تمه یم…)). داهغه بې معنا خبرې دي چې یوازې د دې فلسفې، د نوم په پېژندلو دلالت کوي، د رښتیني عاشق په زړه کې د مینې تور سکاره، په سرو لمبو نه شي بدلولی.

دا خبره به یوې خواته کړو؛ چې د مینې ځای زړه دی. خو د مینه کوونکي لپاره به ښه دا وي چې له خپل دریځ څخه  وړاندې دغو څو پوښتنو ته ځواب ووايي.

په ټوله کې مینه څه شی ده؟

مینې ته ولې مینه وايي؟

زه ولې مینه کوم؟

په بدن کې د مینې د رامنځته کېدو ځای کوم دی؟

خیال له مینې سره څومره تړاو لري؟

ممکن دا هغه پوښتنې وي، چې ځوابونه یې یوازې له عقل سره شته.  او په دې خو ښه پوهېږو؛ چې عقل له خیال سره نږدې اړیکه لري، خیال په تفکر ولاړ دی، او فلسفه بیا په تفکر آباده ده.